17e eeuwse droogbloemen in Paleis ‘t Loo
Bekijk het bloemstilleven van Hanneke Frankema bij tentoonstelling Bloom.
Terug naar storiesKoninklijke bloemen
Wat maakte de Ananasbloem populair in de 17e eeuw? Hoe droog je kwetsbare bloemen met optimaal behoud van kleur? En hoe voelt het om aan het werk te mogen op een plek waar menig koning en koningin heeft rondgelopen? Hanneke Frankema vertelde ons alles over haar kunstwerk ‘Rearranged’ waar ze meer dan 2 weken op locatie aan gewerkt heeft.
Tentoonstelling Bloom
Prinses Mary II, die leefde van 1662 tot 1695, is de inspiratiebron voor tentoonstelling ‘Bloom’ in Paleis ’t Loo. Prinses Mary en haar echtgenoot, de Nederlandse stadhouder en Prins van Oranje Willem III, gaven in 1684 opdracht om Paleis ’t Loo te bouwen. De ligging van het Paleis, op een laag punt midden in de Veluwe, was ideaal voor de aanleg van een prachtige tuin. De Engelse prinses en later koningin van Engeland had een grote passie voor bloemen en planten en maakte de export van bloemen in de 17e eeuw populair.
Over Hanneke Frankema
Sinds Hanneke Frankema de titel Meesterbinder behaalde, destijds als jongste bloemist ooit, is haar carrière in een stroomversnelling gekomen. Ze heeft met haar indrukwekkende ontwerpen en unieke stijl vele nationale en internationale prijzen gewonnen. Ze werd Nederlands Kampioen in 2018 en Europees Kampioen in 2022. Hanneke vliegt de hele wereld over om shows en masterclasses te geven. Haar stijl kenmerkt zich door grote precisie en innovatieve technieken met aluminiumdraad.
Bloemen verstild in de tijd
Alle bloemen die Hanneke in haar werk ‘Rearranged’ heeft gebruikt, kwamen in de tijd van Prinses Mary II voor. Het gros van de bloemen is zelfs geplukt in de tuin van paleis ‘t Loo zelf. “Ze hebben een half jaar lang met vrijwilligers alles uit de tuin gesneden waarvan ze dachten, dat droogt goed in en dat stond er in de 17e eeuw", vertelt Hanneke. De verzamelde bloemen en planten werden op de droogzolder van Paleis 't Loo gedroogd.” Het drogen pakte bijzonder goed uit. Zelfs soorten waarvan Hanneke het niet van had verwacht, zijn heel mooi ingedroogd.
Hanneke gebruikte in haar werk enkele Ananasbloemen. Ze leerde tijdens het project de bijzondere geschiedenis achter deze bloem kennen. Hanneke vertelt: “Ik had er maar drie van. Ik dacht, goh jammer dat jullie er niet meer hebben. Toen zei een conservator tegen mij: dat is juist ook wel goed want het was vroeger ook zo dat het heel uniek en heel kostbaar was”. Ananasbloemen waren in de 17e eeuw zo schaars dat ze gezien werden als statussymbool. Ze werden in hogere kringen aan elkaar uitgeleend voor belangrijke diners om hun rijkdom te laten zien. Enkele andere bloemen die voor het kunstwerk uit de tuin van ‘t Loo zijn gesneden zijn Prinsenbloem, Tagetes, Zonnebloem, Oost-Indische Kers en Hibiscus.
Een uitdagende opdracht
Hanneke werkte tot nu toe voornamelijk met verse bloemen. Dus om een project van deze schaal uit te voeren met uitsluitend droogbloemen, was best even spannend. Sommige bloemen, zoals de Prinsenbloem en Oost-Indische Kers waren zo fragiel dat Hanneke er een structuur voor maakte met draad. Voor de Hibiscus zijn bloemblaadjes van meerdere bloemen op elkaar geplakt om de flinterdunne blaadjes iets steviger te maken.
De tuinconservator van Paleis ’t Loo hield nauw in de gaten dat alle gebruikte bloemen voorkwamen in de 17e eeuw. Sommige bloemen waren heel moeilijk te verkrijgen. Vandaar dat er ook enkele Marginpar bloemen zijn gebruikt zoals Craspedia Paintball™ Pop, Limonium, Delphinium en Talinum 'Long John'. Craspedia staat bekend als droogbloem en droogt erg gemakkelijk in. De ronde gele bloemen waren belangrijk voor het toevoegen van kleur in het werk. Talinum oogt heel kwetsbaar, maar bleef na het drogen vrij stevig. Campanula, een bloem die ook bij Marginpar verkrijgbaar is bleek ook uitermate geschikt om te drogen.
Opnieuw geschikt
Het indrukwekkende kunstwerk ‘Rearranged’ of 'Opnieuw geschikt' meet 3,5 bij 4,5 meter en is 40 cm diep. Bezoekers kunnen om het werk heen lopen om het van verschillende kanten te bekijken. Hanneke vertelt hoe ze op het idee kwam: “Het moest iets anders dan anders zijn, maar je bent toch in een paleis en dat loopt natuurlijk over van de schilderijen. Dus ik dacht waarom niet een 3D schilderij met bloemen?” Voor het contrast met de schilderijen in het museum is bewust gekozen voor een strakke, moderne lijst.
De bloemen zijn aangebracht op een structuur van ijzerdraad omwikkeld met koperkleurig bouillondraad. Er zijn draadlengtes in verwerkt van maar liefst 4 tot 5 meter. Hanneke legt uit: “Passieflora ranken hebben van die klimkrullen, die heb ik nagemaakt met dunner aluminium draad. Dus het lijken een soort takken waar de bloemen aan vast zitten. Het draad dient als decoratie, het is mooi om naar te kijken, maar het is ook meteen een middel om de bloemen vast te kunnen zetten.” Vernieuwende technieken die vooral consumenten nog niet eerder hebben gezien. Dat was ook wat Hanneke wilde uitdragen met het werk; het ambacht van bloemsierkunst waarbij de bloemen echt tot hun recht komen.
Technieken om bloemen te drogen
De bloemen voor 'Rearranged' werden gedroogd op de droogzolder van Paleis ’t Loo. Ze werden uit de tuin geknipt en vervolgens op zijn kop gehangen om te drogen. De meest kwetsbare soorten werden in silicagel gelegd. Met deze methode kunnen zelfs de meest breekbare bloemen gedroogd worden met optimaal behoud van vorm en kleur. Enkele zonnebloemen die in silicagel zijn gedroogd hebben op deze manier hun intens goudgele bloemblaadjes behouden. In Paleis ’t Loo wordt gebruik gemaakt van een klimaatbeheersingssysteem, die het vocht uit de lucht haalt. Optimaal voor de vele schilderijen in Paleis ’t Loo, maar ook ideaal voor het behoud van droogbloemen.
Wie zelf ook bloemen wil drogen moet dus vooral beducht zijn op vocht. Zelfs als een bloem al succesvol gedroogd is, kan deze in een vochtige ruimte weer slap worden en vergaan. Vaak is een droge zolder geschikt. Bloemisten die gespecialiseerd zijn in droogbloemen maken vaak gebruik van een houtkachel in een kleine ruimte om bloemen snel te drogen.
Een onvergetelijke ervaring
Hanneke vindt het heel bijzonder dat haar werk tentoongesteld wordt in Paleis ’t Loo. De organisatoren van ‘Bloom’ stonden open voor haar visie en ideeën. En ze hadden veel waardering voor het bloemisterij-vak. Hanneke vertelt: “De locatie en de opening waren ook grandioos. Er waren 600 man en allemaal pers erbij. En ik mocht ook nog een verhaal houden bij de opening over het werk en over mezelf. Dat is echt speciaal. Ik had wel echt een uniek podium daar.”
Ben je nog niet bij tentoonstellling ‘Bloom’ geweest? Wacht dan niet te lang. De tentoonstelling is te bezoeken t/m 1 september 2024.
